Zarar sigortaları kanuna göre ikiye ayrılıyor: Mal ve sorumluluk sigortaları. Bunun dışında aktif ve pasif sigortaları şeklinde bir ayrım da var. Aslında aktif sigortası mal sigortalarını, pasif sigortaları da sorumluluk sigortalarını tanımlıyor. Aktif sigortasında malvarlığındaki bir aktifin azalması önlenirken pasif sigortasında pasifin artması veya bir pasifin ortaya çıkması engelleniyor. Kanunda mal ve sorumluluk dediği için biz bu terimleri kullanıyoruz.
1401’in ilk kısmı zarar, ikinci kısmı can sigortalarını tanımlıyor. İlk kısmında dikkatimizi çeken kavram, menfaattir.
Sigorta sözleşmesi, sigortacının bir prim karşılığında, kişinin para ile ölçülebilir bir menfaatini zarara uğratan tehlikenin, rizikonun, meydana gelmesi hâlinde bunu tazmin etmeyi yükümlendiği sözleşmelerdir. Bir aktifle bir şahsın arasındaki ilişkidir menfaat. Her ne kadar tanımın ilk kısmı bütün sigortalar içinmiş gibi görünse de aslında sadece mal sigortalarını kapsıyor. Çünkü menfaat, mal sigortalarında söz konusu. Menfaat, aktifle kişi arasındaki ilişki olduğuna göre pasif sigortasında bu zaten söz konusu olmayacaktır. Dolayısıyla kanundaki tanım kötü. Her ne kadar böyle düzenlenmişse de menfaat şartını hepsinde ve sözleşmenin bütün aşamalarında arıyoruz. Her aşamada menfaat mevcut olmalıdır. 1408 de menfaatin yokluğu hali de düzenlenmiş.
Menfaat sahibinin değişmesi, aksine anlaşma varsa menfaat sahibi değiştiğinde sigorta sözleşmesi sona erer. 1470 Eğer aksine anlaşma yoksa menfaat sahibi değiştiğinde sigorta sözleşmesi sona erer.
Madde 1471 sigorta ettirene bir görev yüklüyor, zarar sigortalarına özel.
Başkası lehine sigorta 1454. 3. bir kişinin menfaatini sigorta ettirenin sigortalatması, adının belirtilip belirtilmemesi önemli değil. Önemli olan bir başka kişinin menfaatinin sigortalanması. Bir hak doğarsa sigortalıya ait olacaktır. Kimin olduğu belli değil fakat 3. kişi başka niteliklerle belirli. Örn, koltukta oturan kişi adına yolculuk sigortası.
Kimin olacaksa onun lehine sigorta türünde menfaatine kimin olduğu belli değil, sigorta ettirenin de olabilir 3.kişinin de olabilir. Örn, yükleme anındaki aksilik. Menfaatin el değiştirmesi söz konusu ise, zararın gerçekleştiği anda kimin menfaatinin olduğuna bakılır.
Müşterek menfaatlerin sigortası md 1455, bir mal söz konusu, mala ilişkin bir hak var. Kişi tek başına sahip değil. Eğer bu kişi kendi kısmından fazlası için sigorta yaptırırsa, Örn mirasçılar, zarar gerçekleşirse zarar diğer paylar için de ödenir.
Geçmişe etkili sigorta, rizikonun gerçekleştiğini ya da gerçekleşme ihtimalinin ortadan kalktığını bilmiyorsa geçmişe etkili sigorta yaptırılabilir. md 1458 Sigortacı ve sigorta ettirenin bunları bilmeyerek anlaşması gerekir, taraflardan birisi bunu biliyorsa sigortacı primin tamamına hak kazanır.
Sigorta değeri: Sigorta ettirilen malın gerçek değeri.
Sigorta bedeli: Sözleşme yaparken üzerinde anlaşılan tutar.
Genellikle sözleşme yapılırken sigorta bedeli ve sigorta değeri birbirine eşit olur.
Fakat, sigorta değeri sigorta bedelinden büyük ise; eksik sigorta söz konusudur. Bedel/değer oranı kadar gerçekleşen zararın sigortasını öder, oranlama kuralı. Eksik sigortada sigorta bedeli ödenecek maksimum tutarı ifade eder. Bunu sigrota ettirenler çok fala prim ödememek için daha düşük bir tutata sigorta yaptırıyorlar.
Sigorta bedelinin sigorta değerinden büyük olması durumunda da aşkın sigorta söz konusudur. Gerçek değerin üzerindde bir bedel ile sigorta yaptırılıyor, aşan kısım için geçersizli söz konusudur. Zenginleşme yasağına dayanıyor. Sigorta priminin fazladan ödenen kısmını sigortacı iade etmek durumunda. Bu sözleşme kandır amacı ile yaptırıldı ise, mali çıkar sağlamak amacıyla kötü niyetle yaptırıldı ise sigorta sözleşmesi geçersizdir, ve bu durumda sigorta ettiren sigorta sözleşmesinin sonuna kadar prime hak kazanır. md 1463
Takseli sigorta, md 1464 sigorta değeri belirli bir para olarak (tutar) anlaşarak sözleşme yapılıyor. Riziko gerçekleştiğinde anlaştıkları tutar üzerinden sigortacı ödeme yapıyor. Eğer takse esaslı bir şekilde fahiş ise fazla ise o zaman sigortacı sigorta bedelinin indirilmesini isteyebilir. Eski kanunda karada izin yoktu, denizde buna izin vardı, yeni kanunda kara ve deniz sigortalarında bu mümkün.
Halefiyet: md 1472, mevzuatta kanuni halefiyet düzenlenmiştir. Halef olmak için sigortacının maddedeki koşulları haiz olduğunda sigortacı sigorta ettirenin kanun dolayısı ile halefi oluyor. 3 koşul:
- Ödemenin (sigortacı tarafından) yapılmış olması
- Yapılan ödeme sigort sözleşmesi (himayesi) kapsamında olmalı.
- Sigorta ettirenin sorumlulara karşı dava hakkı olmalı
Sigortacı sözleşmenin kapsamında olmayan bir şeyi ödeyebilir, Lütuf ödemesi. Bunu öderse kanuni halefiyet gerçekleşmez.
Sigortacı yaptığı ödeme tutarında yalnızca o tutar için sigorta ettirenin haklarına halef olur.
Md 1472/2 (sigortacı ödemeyi yaptıktan sonra) ile Md 1448 (riziko gerçekleştikten sonra, sigortacı ödeme yapmadan önce) farklı yükümlülüklerdir. Md 1481/3 te de benzer bir yükümlülük var (tamamen sorumluluk sigortalarına münhasır bir düzenleme, 1472 mal sigortalarına ilişkin idi).
Sigortacı eğer kısmi ödeme yaptı ise, öncelik sigorta ettirendedir, kalanı varsa sigortacı alır. Sigortacı sigorta ettirenin halefiyet hakkını ihlal edemez.
Sorumluluk sigortaları ikiye ayrılır: Zorunlu, İsteğe Bağlı.
Sorumluluk Sigortalarında:
Talep esaslı (zarardan sonra ödeme talebinin de sözleşme süresinin içinde olması aranır)
Olay esaslı (talep sözleşme süresinden sonra olsa da kabul edilir)
iki adet sistem vardır. (her ikisinde de olay sözleşme süresinde gerçekleşmeli, taleplerde farklılık var)
Sorumluluk sigortalarına özel bildirim yükümlülüğü söz konusudur. Sigortalı sorumluluğu gerektirecek olayı 10 gün içerisinde sigortacıya bildirir. Sigortalının sigortacıya hukuki olarak yardım edip etmeyeyeceği sigortalının isteğine bağlıdır. Sigortacı hukuki yardımda bulunmaya karar vermişse sigorta ettirenin hak ve menfaatlerine halef olur. (?!?)
Md 1475, (yeni ve önemli bir düzenleme)
Sorumluluk sigortalarında takas yasağı vardır. Primini ödememesi durumunda tazminattan mahsup edilemez sorumluluk sigortalarında. Fakat diğer sigorta türlerinde takas mümküdür. Md 1480
Sorumluluk sigortalarında halefiyet md 1472 ile aynı. Fakat 'sorumluluk sigortalarında halefiyet olmalı mı?' tartışması vardır doktrinde.
Sigorta hukukunda zamanaşımı ile ilgili
- 2 yıl (sigortaya ilişkin bütün alacaklar için, alacağın muaccel olmasından itibaren, md 1420),
- 6 yıl (konu sigorta bedeli veya sigorta tazminatı ise, rizikonun gerçekleşmesinden itibaren, md1420) ve
- 10 yıl (sorumluluk sigortalarına özel bir zamanaşımı, sigorta konusu olaydan itibaren, md 1482)
olmak üzere üç tane tarih vardır.
Zorunlu sorumluluk sigortaları: iki tarafın da bu sözleşmeyi yapmak yükümlülüğünün bulunması halidir. İki taraf da sözleşme yapmaktan imtina edemez.
CAN SİGORTALARI: Bunlar meblağ sigortalarıdır. 3’e ayrılır.
- Hayat Sigortaları
- Kaza Sigortaları
- Hastalık & Sağlık
Meblağ sigortalarında zaraın gerçekleşmesi aranmaz. Zarar gerçekleşebilir de gerçekleşmeyebilir de. Bu sigorta türünde sigorta değerinden bahsedilmez. Ortada bir mal değil bir insan hayatı ve manevi değer söz konusudur. Sigortacı ile anlaşılan değer geçerlidir. Birden fazla sigorta yaptırılabilir. Riziko gerçekleştiğinde yaptırılan her bir sigorta için farklı sigortacılardan birden çok ödeme alınabilir.
Hayat sigortalarında riziko kavramı biraz farklıdır. Burada gerçekleşeceği kesin olan (ölüm) rizikonun ne zaman gerçekleşeceği belli değildir. Hayat sigortaları, örneğin 10 yıl içinde ölme ya da 10 yılın sonunda hayatta kalma şeklinde iki farklı şekilde de, hatta birlikte de yer alarak düzenlenebilir. Md 1488.
Tontin, eski kanunda yasak idi, şu anda serbest, Meblağın önceden belirlenen lehtarlar arasında paylaştırılmasıdır.
Hayat sigortalarında sigorta ettiren 15 gün içerisinde sözleşmeden cayabilir, bu hakkın var olduğuna ilişkin bilgilendirme yapılmalıdır, Md 1489, bilgilendirme yapılmadı ise cayma hakkı ilk primin ödenmesinden 1 ay sonra sona erer. Madde hükmünde müeyyide eksik.
Üçüncü kişi adına bir hayat sigortası yapılıyorsa bu kişiye 'riziko şahsı' (kanunda ise ‘sigortalı') deniliyor.
Başkasının hayatı üzerinde sigorta yaptırabilmek için bu kişinin hayatının devamında lehtarın da varlığı gerekiyor, md 1492. Lehtar lehine sigorta yapılan, ödemeyi alacak olan kişidir. Md 1493- Md 1494
Hayat sigortalarında halefiyet müessesesi yoktur.
Lehtar gerçek ya da tüzel kişi olabilir.
Md 1496, asgari 10 kişinin varlığı halinde toplu halde grup sigortası yapılabilir, 10 kişinin altına düşerse sözleşme ayakta kalır, devam eder.
- Md 1500, iştira (ayrılma), koşulları
- Md 1501, ikraz (ödünç verme), koşulları
- Md 1502, tenzil (prim ödenmesinden muaf sigorta), koşuları
Md 1504, sigorta ettirrenin sigortalıyı öldürmesi ile sigortacı bedel ödeme borcundan kurtulur.
Kaza sigortası (md 1507): Kaza sonucunda; ölme, sakatlık ya da işgöremezlik sonucunun ortaya çıkması. Kazanın dışarıdan ani bir etki ile olması gerekiyor. Ölüm gerçekleşecek ise ölümün kazadan itibaren 1 sene içerisinde olması gerekiyor, ki kaza ile ilişkilendirilebilsin. Kaza sigortası da başkasının hayatı üzerine yapılabilir.
Kaza gerçekleştiğinde 'şu kadar ödeme yapacağım' şeklinde kararlaştırılması ile meblağ sigortası olur, 'zararı karşılayacağım' olursa zarar sigortası şeklinde yapılmış olur.
Hastalık ve sağlık sigortası: Hastalık sigortası sözleşmede öngörülen bazı hastalıkların sözleşme süresinde ortaya çıkması ya da gerçekleşmesi halinde sigortacı bir bedel ödüyor ve sözleşme sona eriyor, bir meblağ sigortası niteliğinde. Sağlık sigortası ise tedavi giderlerinin karşılanmasına yönelik, zarar sigortası niteliğinde. Yine sigortalı lie lehtar arasında menfaati ilişkisi aranıyor. Hayat sigortası hükümleri, aksine düzenlemeler dışında hastalık ve sağlık sigortaları için de geçerli.
İlk Yorumu Sen Yap