Şantiye şefi ne iş yapar? Tavsiyeler

Çoğumuz biliriz ki üniversitelerimizde inşaat mühendisliği bölümü ders müfredatlarında hep teorik konular anlatılır ve pratik kısımlar yazları stajlarla giderilmeye çalışılır. Fakat bu stajlar ne oranda yapılır veya bu stajyer öğrencilere ne kadar doğru bilgiler öğretilir bu denetlenmez. Genel olarak bu stajyerler girdikleri yerlerde ayak islerinde kullanılır. Hamallık isleri yaptırılır. Dolayısıyla çok az bir faydası olur. Bu eğitim sistemimizin yanlışlığı onları ileride bir şantiyeye girdiklerinde sanki hiç bilmediği bir şeyle karşı karşıya bırakır ve üretim kalitesi düşer. Hiç bir şey bilmeyen mühendis ya bunu saklayıp gurur ile biliyormuş numarası yapacak ve hatalara göz yumacaktır yada şantiye kalfası -ustası ne derse onu doğru olarak görecek ve yanlış bilgiler öğrenecek onların hatalarını bilemeyecektir. İşte benim bu yazımda anlatacaklarım bu arkadaşlar için çok faydalı olacaktır. Şantiyedeki problemler nelerdir ne yapılır, imalatlar nasıl denetlenir, her isi yapım ve denetlemenin puf noktaları, resmi dairelerle ilgili yazışmalar ve uymanız gereken kurallar, şantiye yönetimi gibi konularda kendi deneyimler ve bilgilerim doğrultusunda yardımcı olmaya çalışacağım.

İhaleyi alınmış ve yeni bir şantiye kuruyorsunuz. Siz bir mühendis olarak bu inşaatın şantiye şefliği görevine getirildiniz. Bu size hiç tahmin edemeyeceğiniz kadar büyük sorumluluklar yükleyecektir. Tabi bu anlattıklarım çok büyük firmalar dışında hepsi için geçerlidir. Çünkü bu firmaların kurmuş olduğu şantiyeler de şantiye masrafını azaltmak için çoğu şeyi mecburen kısmak zorundasınızdır. Bu birim fiyatlar ve bu kırımla isin içinden çıkmanız imkansızdır. Örneğin bu şantiyelerin hiç birinde makina ve elektrik mühendisi yoktur. Çünkü bunların görevi isin keşfine oranla çok azdır ve burada sürekli bu elemanları barındıramazsınız. Oysa ihale taahhütnamesinde onları sürekli şantiyede bulunduracağınız yazmaktadır. Birde bakacaksınız ki şantiyenin şantiye şefi dışımda daha bir çok görev sizi bekliyor bunlar; satın almacı, ekip kuran, kalfa, hakkediş hazırlayan ve dairede bunun incelemesini takip eden, daire ile ilişkileri ve yazışmaları takip eden, hatta muhasebecisi bile siz olmuşsunuz. Ama korkmayın tüm bunları aynı anda yapabilirsiniz, boşuna inşaat mühendisi olmadınız ya. Ben size tüm bu aşamada ne yapabileceğinizi anlatacağım. Sizin yapmanız gereken bunlardan faydalanmak ve kendi inisiyatifinizi de kullanarak karşılaşacağınız problemlerde ve zorluklarda bunları en iyi yoldan çözmektir.

Daha fazla bekletmeden şantiyemize geçelim.

Artık şantiye şefisiniz. İşin sözleşmesi yapılmış geri kalan sizin göreviniz. Şantiyenin olduğu şehre gittiniz. İlk isiniz işveren idare ile tanışmak olmalı, kontrol mühendisleriyle tanışmalısınız. Bir eser meydana getireceksiniz ve bunu en iyi şekilde yapmanız ekip ile ne kadar uyumlu çalıştığınıza ne kadar iyi anlaşabildiğinize bağlıdır. Bundan dolayı her adımı birlikte koordine etmeniz gerekir. Resmi islerde proje dışında yapacağınız değişiklikleri ancak dairenin izin ve onayı ile yapabilirsiniz. 

PROJELER 

İdareye işin projelerinin tarafınıza verilmesini isteyen bir dilekçe yazın. Dikkat! Bundan sonra yapacağınız tüm yazışmalar en az iki nüsha olmalıdır ki bir nüshayı onaylanmış sekliyle kendi dosyanızda saklayın. 

YER TESLİM TUTANAĞI 

İsin yer tesliminin tarafımıza yapılmasını istediğiniz bir dilekçe yazın. İdare size yer teslimini yapmaları için yetkili memurlarını görevlendirecektir, bunlarla is yerine gidin ve arsanın yerini teslim alın. Kadastrodan gelecek görevlilere arsanın köselerini işaretletin ve bu köşe noktalarını inşaatın sonuna kadar saklayabileceğiniz röper taşlarına bağlayın. Daha sonra karşılıklı "Yer teslim Tutanağı" düzenleyeceksiniz ve imzalayacaksınız. Bu tutanak sizin resmi süre başlangıcınız sayılacaktır. Eğer yer teslimi sırasında hava bozuk, sel, fırtına gibi çalışmaya müsait değilse yer teslimini almayın veya bu durumu tutanakta belli edin. Bu durum zamanı az olan islerde sizi zor duruma sokar. Yer teslimini aldığınız için çalışılmayan dönemde bile olsanız sizin süreniz başlamıştır çünkü yer teslimini almak demek her şey çalışmaya müsait demektir. Ve çalışamamanızda sure uzatımını alamazsınız. Diğer turlu süre uzatım hakkına sahipsinizdir. 

SÜRE UZATIMI

Yer tesliminin geç yapılması işin sayıştayca onayının geç yapılması demektir. Yer teslimini aldınız fakat projeler geç verildi, %30 keşif artışı, afetler, savaş gibi olağan dışı durumlar, ödenek yetersizliği gibi durumlarda sure uzatımı alma hakkınız vardır. Fakat bunların çoğu için bu hakkınızın doğduğu anda 10 gün içinde daireye bu durumu dilekçe ile bildirip hakkınızı istemelisiniz yoksa sonradan böyle bir hak talep edemezsiniz. Görüyorsunuz ya, her şeyin başı dilekçe; ne yaparsanız yapın mutlaka dilekçe ile her eylemi resmileştirmeniz gerekiyor. En ufak bir sorununuz dahi olsa bunu ağız yoluyla değilde resmi olarak dilekçe ile yapın, eğer başınız ağrımasın istiyorsanız tabiki..

İŞ PROGRAMLARI 

İş programları malzeme ve imalat iş programı olarak ikiye ayrılır. İsin keşfi ve yıllara göre ödenek durumuna göre bu işin süresine bu ödenek miktarını belli imalat sırasına dikkat ederek dağıtma işlemine imalat iş programı diyoruz. İmalat iş programı burada ki malzemelerden ihzara yapabileceklerimizi dağıtmayanda ihzara iş programı diyoruz. Bu programlarda geri kalırsak dairenin bizi uyararak ceza ile birlikte işi fesih etme hakkı dahi vardır. Bir dilekçe eki ile birlikte daireye verin. Bu programları en kısa zamanda vermeliyiz ki süresini aşarsak cezası vardır. Müteahhide sözleşmesinde belirtilen zorunlu nedenlerle süre uzatımı verilmesi veya yasal olarak keşif artışı olması veya yıl içinde iş programında öngörülen işe yetecek kadar ödeneğin ayrılmaması hallerinde, uzatılan süreye göre yıllık ödenek dilimlerinde ve iş programında değişiklik yapılarak onaylanır. İs programları hakkında daha detaylı bilgi almak için "iş programı" bölümüne bakabilirsiniz. 

TAAHHÜTNAMELER

İsin sözleşmesi sırasında taahhüt ettiğiniz belgeleri cezalı duruma düşmek istemiyorsanız belirli bir süre içerisinde vermek zorundasınız. Yapı araçları taahhütnamesi, teknik personel taahhütnamesi gibi belgelerdir. Bir dilekçe eki ile birlikte daireye verin. Genellikle 15 günlük bir süre verilir. 

VAZİYET PLANI 

Araziye ait tesviye eğrili plan alındıktan sonra imar durumunda verilen azami yükseklik, yoldan ve komsu parselden uzaklık ile zemin durumu, yol ve kanalizasyon kotları, mimari ve fonksiyonel estetik ve ekonomi bakımından mevcut arazi kotlarına göre temel altı, bodrum ve zemin kotları ile bahçe tesviye kotları tespit edilir. Binanın en uygun ve ekonomik yatay ve düşey yerleştirme durumuna göre vaziyet planı yapılır. Vaziyet planı bina maliyet ve güzelliğine çok tesir eder. Vaziyet planında alınacak en kesitlerde kotlara göre temel altı, bahçe, tretuvar ve yol kotları ile bina döşeme kotları gösterilir. Vaziyet planlarını ilgili resmi daire çizer ve bir dilekçe ile onlardan istenilir. 

SANTİYE BİNALARI KURULUMU 

Şantiyenin her türlü barınma, ihtiyaç, yatma, yönetim gibi ihtiyaçlarını karşılamak için şantiye binaları kurmalısınız. Bu binaların büyüklüğü şantiyenin büyüklüğüne göre ayarlanabilir. Genel olarak prefabrik bina kullanıldığı gibi çadırlarda kullanılmaktadır. Fakat ben ekonomi, rahatlık, ve kullanım acısından prefabrik binaları öneririm. Şantiyeyi bir fabrika olarak düşünün ve bu fabrikada üretim yapacaksınız. Burada en iyi verimi almak içinde Orda çalışacak insanlara en iyi koşulları sağlamanız gerekir. Şantiye şefi ofisini mümkün olduğu kadar tüm şantiyeyi kontrol edebileceğiniz bir yere koyun. tüm imalat ve hareketler gözünüzün önünde olmalı ki her an şantiyede ne oluyor ne bitiyor takip edebilsin. Bu size inanılmaz kolaylıklar sağlar. Ayrıca kendi ofisinizi mümkün olduğu kadar diğer binalardan uzak kısma koyun. Bu tür prefabrik binalarda ses yalıtımı çok zayıftır. Bir odadan konuşulan diğer odadan duyulur. Ebetteki sizde özel konuşmalarınızın duyulmasını istemezsiniz. Bundan dolayı mümkün olduğu kadar uzağa koymalısınız. 

SANTİYE SUYU BAGLATILMASI 

Şantiyeler için su bağlatma işi belediyelere yaptırılır. 1'er nüsha proje ve vaziyet planı ve ekte dilekçe ile şantiye suyunun bağlanması için belediyeye müracaat edilir. Yeterli kalınlıkta ve miktarda su borusu, saat, musluk, vana ve diğer lazım olabilecek montaj malzemeleri alınır. Bundan sonrasını bir tesisat ustası ve belediyenin tesisat işçileri ortaklaşa halleder. Sizin tesisat ustanız şantiye dağıtımını yapar. Dikkat etmeniz gereken su saatini dış etkenlere karsı korumaktır bunun içinde bir betonarme kutu yapar ve içine yalıtımıyla birlikte koyarsanız hem dondan hem de diğer etkenlerden korumuş olursunuz. 

SANTİYE ELEKTRİGİ BAĞLATILMASI 

Şantiye elektrik bağlama islerine şantiyenin bağlı olduğu elektrik kurumu bakar. Yine bir dilekçe ve ekinde 1'er nüsha proje ve vaziyet planı ile müracaat edilir. Daha önceden şantiyenin elektrik ihtiyacını karşılayabilecek güç ve büyüklükte yaptırdığınız ana elektrik panosuna elektrik kurumundan yetkili birisi bağlantıyı yapar. Buradan sonra şantiye içi dağıtımını siz kendi elektrik elamanlarınıza yaptırırsınız. Bir miktar elektrik harcı ödemek zorundasınız ve bunu kendi cebinizden verirsiniz. İdare bunu karşılamaz. 

SANTİYE TELEFONU BAGLATILMASI 

Şantiyenin bulunduğu yerin bağlı olduğu telefon kurumuna dilekçe ve ekinde 1'er nüsha proje ve vaziyet planı ile müracaat edilir. Daha sonra telefon kurumu şantiyenize telefon bağlayacaktır. 

İNŞAAT RUHSATI ALINMASI 

İnşaat ruhsatı alımı işin devamı ile birlikte alınır. İdare ve şantiye şefi ortak hareket ederek alırlar. İki tarafında görevidir. İnşaat Ruhsatı ilgili belediyeler tarafından verilmekte olup Dilekçe ve ekinde 1'er nüsha projeler ve vaziyet planıyla birlikte müracaat edilir. Gerekli işlemler bundan sonra takip edilir. Ruhsat harçlarını sizin ödemeniz gerekiyor fakat harç makbuzlarıyla birlikte ilk hak edişte bu harcı alabilirsiniz. 

İŞCİ SİGORTA İSLEMLERİ 

Müteahhit çalıştırdığı isçilerin sigorta ile ilişkilerini düzenlemek zorunluluğundadır. Bir hizmet akdine dayanarak bir veya bir kaç işveren tarafın dan çalıştırılanlar, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa göre "sigortalı" sayılırlar ve bu kanunda belirtilen yardımlardan yararlanırlar. Bu sigortalıların çalıştıkları yere "işyeri" denir. Sigortalıları çalıştıran gerçek veya tüzel kişilere "işveren" denir. Bir iş yerinde çalıştırılanlar ise alınmaları ile sigortalı olurlar. 

1. İş yerlerinin tescili: İş yerlerinde sigortalı çalıştıran, böyle bir iş yerini devir alan veya İşyeri kendisine intikal eden iş veren örneği kurumca hazırlanan 3 nüsha "is yeri bildirgesini" sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihten itibaren en geç 1 ay içerisinde is yerinin bağlı olduğu kurum şubesine alındı belgesi karşılığında verir veya posta ile gönderir. Aynı işverenin birden fazla is yeri kurması halinde her iş yeri için ayrı ayrı bildirge düzenlenir. Böylece bildirilen her is yerine bir sicil numarası verilir ve bu işverene tebliğ edilir. İşyerinin devri, kapatılması gibi durumlarda en geç bir ay içerisinde ilgili kurum şubesine bir yazı ile bildirilir. 
2. Sigortalıların tescili: İşveren çalıştırdığı sigortalıları örneği kumca hazırlanacak bildirgelerle en geç bir ay içerisinde kuruma bildirmelidir. Bu ise giriş bildirgeleri (ilk defa sigortaya tabi olacaklar için üçer nüsha doldurulur, hepsi kuruma yollanır. Sigortalıya verilecek sicil numaraları bu bildirgelere islenerek bir nüshası işverene verilir.) Daha önce sigorta sicil numarası alınmış kişilere ikişer suret doldurulur. Bir nüshası kuruma gönderilirdiler nüshası işverende kalır. Sigortanın vereceği sicil kartına bu sicil numaraları işlenir. 

Bir şantiye sefine düsen görev bu şantiyeye aldığı her isçi için gerekli olan nüfus cüzdanı örneği, sigorta kartı fotokopisi ve yeteri kadar resim almak ve bunları merkez büroya göndermektir. Ayrıca sigorta birim bordroları işyerinde tüm isçilerin görebileceği bir yere asılmalıdır. 

MALZEME OCAKLARI TESPİTİ VE KROKİLERİ 

İhzara (MALIN ŞANTİYEYE STOKLANMASI) ve taşımaya başlamadan önce malzeme nakil edeceği fabrika ocak ve depo yerlerini idareye bildirecek, bunun üzerine kontrol mühendisliği nakliyeye tabi malzeme ocaklarını uygun vasıflara sahip olması şartı ile mukayese hesapları yaparak en uygun olanını seçecektir. Daha sonra bu husustaki görüsünü müteahhide yazılı olarak bildirecektir. Buna göre nakliye analizleri yapılarak, nakliye birim fiyatları tespit edilir. Gösterilen ocaklarda ihzara malzemesi herhangi bir sebeple vaktinde temin edilemezse, ocak veya depo yerlerinin değiştirilmesi hususunda müteahhitlikçe vaktinde müracaat edilmeli, yazılı izinden sonra ihzarata geçilmelidir. Malzeme ocaklarının tespitinden sonra bunların krokileri çizilmelidir. Bu krokilerde taşınacak malzemelerin tümü aynı sayfada gösterilmelidir ve ise uzaklıkları ile malzeme ocaklarının adı ve malzeme birim ağırlıkları olmalıdır. Bu krokiler bize ilerde hakedişlerimizde yardımcı olacaktır. Bu krokiler daha sonra kontrol örgütüyle karşılıklı olarak onaylanır. Yapı ile ilgili genel ve ön bilgileri öğrendik, şantiyemizi kurduk, artık her türlü alt yapıyı hazırladığımıza göre inşaatımızı yapmaya, imalatlara başlayalım.

PLANKOTE CIKARTILMASI ve HAFRİYAT YAPILMASI 

Temel hafriyat miktarlarının belirlenmesine esas olmak üzere, üzerine yapı kurulacak arazinin plan ötesinin alınması gerekir. Bu işlem için bir arazi parçasının katlandırılması ve tesviye eğrisinin geçirilmesinde uygulanan yöntem olan yüzey nivelmanı uygulanır. Yüzey nivelmanı için duruma ve isin önem derecesine göre arsa, kenarları 5-10-20 metre olan karelere ayrılır. Karelere ayrılma işlemi için arsanızı a, c ve b, d köşelerini birleştiren doğruların 0 kesim noktasından birbirine dik istikamette iki tarafa alınan (l-l)(l1-l1) doğruları üzerinde mesela 10 'ar metre aralıklarla işaretlenen noktalar birleştirilerek arazi parçası düzgün karelere ayrılır. Bu karelerin köse noktaları belirlenir ve buralara birer kazık çakılır. Ayrıca binanın köse noktalarına da birer kazık çakılır. Bu kazıkların kotlarını bulmak için neva uygun bir yere kurularak sabit bir röperin kodu itibari kot (mesela 100 kotu) kabul edilir, mira okumaları yapılır ve nokta kotları bulunur. Şayet aletin bir defa kurulmasıyla okunamıyorsa ,alet müsait olan bir kaç yere daha kurulur fakat bu sefer okumalar şu şekilde olur. Bir noktadaki ilk alet okuması geri okuma, sonraki okumalar orta okuma son alet okuması ise ileri okuma olur. Ve o noktadan mira değiştirilmeden nivo değiştirilir. Sonra mira yeniden okunur ve bu okuma yine geri okuma olur. Ve okumaya aynı şekilde devam edilir. Yapılan nivelmanı kontrol etmek amacıyla ilk okunan nokta sonra tekrar okunur ve okumalar tamamlanır.

Üst kotları aldıktan sonra hafriyata geçebiliriz. Ancak öncelikle hafriyat malzemelerini dökmek için bir yere ihtiyacımız olacak ve bu yergide ilgili belediyeye dilekçe ile başvurarak hafriyat döküm alanını göstermesini isteriz. Belediye memurluğu bize cevap olarak döküm alanını ve bu alanın şantiyeye uzaklığını belirten bir dilekçe verir. Şantiye ile döküm alanı arasındaki uzaklık hakedişlerimizde kullanacağımız hafriyat naklinde isimize yarayacaktır. 

Bina köşe noktaları vaziyet planından belirlenerek araziye tatbik edilir. Bu noktalara birer kazık çakılır. Daha sonra yapacağımız hafriyattan her kenardan olmak üzere 50 şer cm dışarı ya gelmek üzere köselere kazık çakılır. Bu 50 cm bizim çalışma payımız olacaktır. Bu köşe kazıklarının her birinden diğerine çırpı ipi gerilir ve bu iplerin üzerinden kireç dökülerek hafriyat alanımızı belirleriz. Daha sonra hafriyata geçebiliriz. Günümüzde daha çok ekskavatör ve loaderler hafriyat için kullanılmaktadır. Çizdiğimiz alan içerisinde bu makinalar hafriyat yaparlar. Burada dikkat etmemiz gerekenler şunlardır.

1. Hafriyat alanı sürekli sulanarak etrafa toz gitmesini önlemek 
2. Hafriyat taban kotlarını sürekli kontrol etmek. Bu işlem daha önce yaptığımız röperler ve vaziyet planı en kesitlerinde verilen kotlar neva ile sürekli kontrol edilir.
3. Temelde kademe varsa buna özellikle dikkat etmek.
4. Hafriyat sırasında çıkan malzeme kontrol teşkilatınca kontrol edilerek dolguya uygun kısmı uygun depo yerlerine depo ettirilebilir.
5. Zeminde çıkması muhtemel olaylara karşı önleminizi alın bu olaylar zeminde su çıkması ve yumuşak kenarlarda toprak kayması olabilir. Gerekli su motorlarını hazırlıklı tutun ve iksa yapma ihtimalinize karsı yeterli oranda kereste bulundurun. 

HAFRİYAT KLAS TESPİTİ 

Hafriyat klas tespiti için verdiğimiz dilekçeye karşılık kurulan heyet Bayındırlık İsleri Kontrol Yönetmeliğinin 12.9 maddesine göre tespit yapar. Zemin cinsleri Genel Teknik Şartnamesine Göre; 

1. Toprak zemin (Yumuşak toprak, Sert toprak) 
2. Küskülük Zemin (Yumuşak küskülük, Sert küskülük) 
3. Kaya zemin (Yumuşak kaya, Sert kaya, Çok sert kaya) 
4. Balçık zemin 

Kazı cinsleri: 

1. Serbest kazılar: Kazı veya temel tatbikat projesi çevresinin tabi zeminle kesiştiği en alçak noktadan gecen sıfır düzleminin üzerinde kalan kazılar, Taban genişliği 1 metreden fazla olan kazılarda yeteri kadar sık alınan en kesitlerin tabi zeminle kesiştiği En alçak kotlu noktalardan gecen en kesit içindeki yatay doğruların teşkil ettiği yüzeylerin üstündeki kazılardır. 
2. Derin kazılar: a) Dar derin kazılar: Taban genişliği 1 metreden az olan kazılar b) Geniş derin kazılar: Taban genişliği 1metreden fazla olan kazılar. 
3. Özel kazılar: Klas heyeti yukarıda açıklanan zemin ve kazı cinsine göre zemin bünyesinin bütün özelliğini ihtiva eden bir rapor hazırlar, İnşaat kontrolünün da üye olarak bulunduğu bu kurul zemin kazı cinslerinin ve miktarlarının tespiti için lüzumu kadar en ve boy kesit alır. Kazı sınıflarının Kalınlığı ve genişliği en kesitlerde özel işaretlerle gösterilecek ve uzunlukları da boy kesitlere işaretlenerek bütün ölçüleri tam olarak yazılacaktır. Bu kesitlere göre kazı planları bulunarak, h her sınıf için ayrı ayrı kübaj hesapları çıkartılacaktır. Bu işlemlere ait tutanak, proje ataşman ve kubaj hesapları klas heyeti, kontrol amiri, kontrol ve müteahhitlikçe imzalanacaktır. Kaya malzemesinden çıkan malzemenin ise yarayıp yaramayacağı ayrıca belirtilecektir. 

TEMEL TABANINA KUM CAKIL SERİLMESİ 

Kum çakıl serimindeki amaç binanın toprakla ilgisini kesmek, grobetona altlık yapmak kısmen de temeldeki kot farklılıklarını gidermektir. Tüvenan malzeme denen yıkanmamış kum çakıl kullanılır. 

TEMEL TABANINA GROBETON DÖKÜMÜ 

Grobeton yapmamızdaki amaç temel toprağı ile temel betonarmesinin ilgisini kesmek ve temelden gelebilecek su ve asidik özellikli sıvılardan betonarmemizi korumak ve temel tabanını istenilen düzlüğe getirmektir. Grobetonun normal betonlardan farkı demir kullanmamamız ve çimento oranın daha az olmasını sayabilirim. Grobeton atarken özellikle nivo ile her aşamasını kontrol etmek gerekir. Böylece düzgün ve vaziyet planına uygun bir saha elde edilmeli. Grobeton atıldıktan sonra rötre çatlakları olmaması ve betonun yanmaması için sulanmasına ve kürlenmesine mutlaka dikkat etmelisiniz.