Beton Yollarda Bozulmalar, Bakım ve Onarım Teknikleri

Beton yol teknolojisinde yaşanan hazır beton, kayar kalıp, geçirimli beton, lifli beton, ön gerilmeli beton, sürekli betonarme gibi yenilikler ve hızlı gelişmelerle beton kaplama, günümüzün modern yolları için asfalt kaplamalara karşı vazgeçilmez bir seçenek haline gelmiştir. 

Betonun tasarım aşamasında karışım oranları, sertleştikten sonra maruz kalacağı taşıt yükleri, kimyasal bozulmalar, enerji sönümleyebilme, sıcaklık faktörleri, bölgesel şartlar, uygulama türü, donma- çözülme ve kış aylarında yapılan tuzlama çalışmaları gibi konular dikkate alınmalıdır. Beton yolların servis ömrünü uzatabilmek için gerek tasarım aşaması, gerekse gelecekte yapılacak bakım onarım çalışmaları önemli rol oynamaktadır. 

Beton yolların servis ömrünü olumsuz etkileyen faktörlerin birçoğu birbiriyle ilişkilidir. Olumsuz bir faktörün ortaya çıkışı diğer olumsuz faktörleri de beraberinde getirebilmektedir.

Örneğin ağır taşıt yüklerinden dolayı yol kaplamasında kırılmalar olabilmekte, buna bağlı olarak geçirimlilik artmakta, yol temeli ve zemini deformasyona uğrayarak kaplamadaki kırılmaların artmasına neden olabilmektedir. 

Yol hasarında etkili olan alt modellerin girişimlerine bağlı olarak betondaki bozulmaları arttıran en bilinen faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir.

• Taşıt yükleri ve trafik
• Beton tasarım ve uygulamalarındaki hatalar
• Donma-çözülme ve tuzlama çalışmaları
• Kimyasal bozulmalar
• Diğer etkenler 

Beton yol kaplaması taşıt yüklerine karşı bir kirişten çok, plak davranışı göstermektedir. Beton kaplama rijittir. Elastik bir zemine oturan plak gibi çalışır ve üzerine gelen yükleri çok daha geniş bir alana yayarak taban zeminine iletir.

Beton yollarda araç teker yükleri yol kaplaması ile temel arasında zıt hareketlere neden olmaktadır.

Bu zıt hareketler ve yüzeye doğru artan nem neticesinde, tekerin izlediği hat üzerinde çökmeler ve çatlamalar, kenar kısımlarda da kaplamanın yukarı kalkarak temelden ayrılması söz konusu olmaktadır.

Yol kaplaması için tasarlanan beton karışımı yolun maruz kalabileceği olumsuz faktörler dikkate alınarak yapılmalıdır. Özellikle kırılmalar, aşınmalar, geçirimliliğe, donma-çözülmeye ve tuzlama çalışmalarına bağlı bozulmalar, kimyasal reaksiyonlar sonucu oluşan bozulmalar doğru karışım tasarımı ile büyük oranda önlenebilmektedir.

Beton karışım tasarımı ile ilgili yol hasarını arttıran bazı etkenlerden bahsetmek gerekir ise;

• C 20’nin altındaki düşük dayanımlı betonların kullanımı
• Beton karışım elemanlarının standartlara uygun özellikte olmayışı
• Aşınmalara karşı iri agrega oranının ve kılcal boşluklara karşı ince agrega oranının (özellikle taşunu grubunun) karışımda yeterince bulunmaması,
• Geçirimsizliği arttıran katkıların kullanılmaması
• Segregasyon oluşturabilecek kadar akıcı kıvamlı beton kullanımı 

Betonun yola uygulama aşamasında da birçok hata yapılabilmektedir. Bunlardan en bilinen bazı uygulama hataları şöyle sıralanabilir;

• Özellikle yağışlı bölgeler yolun belirli noktalarında gerekli menfezlerin yapılmaması ya da yapılanların yeterli olmaması
• Beton döküm ve bakım işlerinde yapılan eksiklikler ve yetersiz kontrol hizmetleri
• Kazı şevi ve yol platformundan gelen ve kenar hendekte biriken suların tahliyesinde yapılan hatalar
• Yol kaplamasının temel ve temel altı tabakalarındaki yetersiz sıkıştırma ve yol güzergahının stabilize edilmesindeki hatalar
• Kaplama kalınlığının 15 cm’den az tutulması
• Donatılı betonlarda korozyon önleyici tedbirlerin alınmaması
• 5-6 m’den daha uzun enine ve boyuna derzlerin oluşturulması
• Kalitesiz işçilik ve yetersiz uzman kontrolü

Geçirimlilik ile betonun durabilitesi arasında sıkı bir ilişki vardır. Geçirimsiz ve boşluksuz bir beton üretimi ile donatı korozyonuna, asit, sülfat, don ve alkali reaktivitesine karşı gereken önlem alınmış olur.

Kimyasal bozulmaların bir kısmı agregaların mineralojik yapısından kaynaklanan özelliklerinden dolayı beton içine taşınabilmekte, bir kısmı da betonun servis ömrü süresince dışarıdan tesir edebilmektedir.

Örneğin denize kıyı olan yollarda tuz etkisi ve sülfat etkisinin görülmesi, yolun geçtiği arazide beton ya da beton bileşenleri ile zamanla zararlı bileşikler oluşturabilecek diğer kimyasalların varlığı değişik hasarlara neden olabilmektedir.